Zarządzanie ryzykiem w ubezpieczeniach

Lucyna Maleszka

Poznań, 2000

Poniższy artykuł jest oparty na pracy magisterskiej
Zarządzanie ryzykiem a underwriting w ubezpieczeniach na życie

obronionej w
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu
w Katedrze Ubezpieczeń Gospodarczych

Promotor pracy: prof. dr hab. Jerzy Handschke
Recenzent pracy: prof. dr hab. Tadeusz Sangowski

Uzyskana ocena: bdb

"Ubezpieczenie są jednym z elementów finansowania ryzyka i choć firmy twierdzą, że "sprzedają" produkty ubezpieczeniowe, to tak naprawdę są punktem skupu niechcianych i niepotrzebnych ryzyk (...).

Z. Kurzela - Prezes firmy Tra's
Prawo, Ubezpieczenia, Reasekuracja, 1999, nr 4

Dla większości organizacji ubezpieczenie jest, w przypadku danego ryzyka, jedyną możliwością zabezpieczenia się przed nieprzewidzianymi stratami. Często też firmy z czystej wygody wolą ubezpieczyć dane ryzyko niż przeprowadzić szczegółową analizę innych metod jego podjęcia. To wszystko powoduje, że ubezpieczenia są i będą najpopularniejszym środkiem zapewnienia bezpieczeństwa danego podmiotu gospodarczego.

Zakłady ubezpieczeń oferują różnego rodzaju produkty ubezpieczeniowe, dzięki którym klienci mogą ubezpieczyć praktycznie wszystko począwszy od majątków firm, własnych domów przed różnymi ryzykami, poprzez np. ubezpieczenia dotyczące utraty zysku, ubezpieczenia finansowe, czy też ubezpieczenia osobowe

Rynek ubezpieczeniowy specjalizuje się w handlu ryzykiem. Towarzystwa ubezpieczeniowe gotowe są przyjąć za stosowną cenę - wyrażoną składką określoną w umowie ubezpieczeniowej - wszystkie niemal ryzyka, z wyjątkiem tzw. nieubezpieczalnych, związanych z wybuchem wojny, strajkami itp. gdzie rolę ubezpieczyciela odgrywa państwo.

ZARZźDZANIE RYZYKIEM W ZAKŁADACH UBEZPIECZEŃ A ZARZźDZANIE RYZYKIEM W ORGANIZACJI

W poszczególnym towarzystwie ubezpieczeniowym, jak w każdym przedsiębiorstwie prowadzącym działalność gospodarczą, proces zarządzania ryzykiem powinien obejmować zagadnienia makroskali prowadzonej działalności. Na pewno zawierać musi strategię rozwoju towarzystwa, politykę reasekuracyjną i inne strategiczne przedsięwzięcia, wynikające z rocznych i wieloletnich programów działania i rozwoju.

Ze względu jednak na specyfikę prowadzonej działalności, zarządzanie ryzykiem w towarzystwie ubezpieczeniowym musi obejmować również, a może przede wszystkim, analizę wszystkich bez wyjątku umów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych. Dlatego też proces ten w firmie ubezpieczeniowej musi przybrać trochę inną formę. Firmy te muszą dokonywać we własnym zakresie należnej oceny przejmowanych do ubezpieczenia ryzyk, podejmować przedsięwzięcia zmierzające do ich ograniczania podczas trwania umów ubezpieczeniowych, prowadzić we własnym zakresie i żądać podejmowania działań prewencyjnych od swych klientów.

Podsumowując - firma ubezpieczeniowa prowadzi z jednej strony zarządzanie ryzykiem, jak każda inna organizacja, polegające na zidentyfikowaniu, ocenie, pomiarze i analizie metod podjęcia ryzyk bezpośrednio jej grożących. Z drugiej strony, ze względu na prowadzenie działalności polegającej na "skupowaniu" ryzyk grożących innym organizacjom, musi prowadzić także szczegółową ich analizę.

W ubezpieczeniach poszczególne etapy zarządzania ryzykiem klienta mają trochę inną formę niż zarządzanie ryzykiem każdej innej organizacji. Risk management w ubezpieczeniach skupia się na następujących etapach:
- analizie ryzyka,
- kontrolowaniu ryzyka,
- finansowaniu ryzyka,
- administrowaniu procesu bezpiecznego kierowania.

Jest to zawężenie procesu zarządzania ryzykiem, które przeprowadza organizacja jako całość, gdyż przyjmując do ubezpieczenia dane ryzyko, ubezpieczyciel powinien przyjąć już konkretne i zidentyfikowane przez risk managerów danego klienta ryzyko, które musi następnie poddać własnej analizie.

Analiza ryzyka jest dokonywana przez przedstawicieli zakładu ubezpieczeń - underwriterów, w momencie otrzymania od potencjalnych klientów oferty. Powinna ona obejmować ustalenie hierarchii zagrożeń, hierarchii działań, identyfikację ryzyka, prawdopodobieństwo jego realizacji, jak i oszacowanie ryzyka. Podstawowym elementem powinno być zidentyfikowanie najistotniejszych postaci ryzyka i zagrożeń, określenie prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz pełne ukazanie poszczególnych czynników składowych ryzyka. Składowe ryzyka stanowią bowiem bazę zastosowania odpowiednich długoterminowych środków prewencyjnych. Analiza ryzyka to także wybór właściwego sposobu, a raczej połączenia sposobów finansowania ryzyka. To właśnie na underwriterach ciąży obowiązek dokonania odpowiedniej selekcji ryzyka, jak i jego klasyfikacji. Identyfikacja i ocena ryzyka są ważne zarówno dla ubezpieczającego, jak i dla ubezpieczyciela. Ubezpieczający na podstawie wstępnej oceny decyduje się na odstąpienie ryzyka w całości ubezpieczycielowi albo częściowo dzieli się ryzykiem z ubezpieczycielem (ubezpieczenia z udziałem własnym lub franszyzą). Natomiast dla ubezpieczyciela ocena ryzyka jest podstawą podjęcia różnych decyzji ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Całość czynności wykonywanych w celu oszacowania, zaakceptowania na odpowiednich warunkach lub odrzucenia ryzyka ubezpieczeniowego to tzw. underwriting. Nazwa ta pochodzi z angielskiego i oznacza "podpisywanie pod", ma to swój związek z gwarancjami jakich udzielał przedstawiciel towarzystwa ubezpieczeń.

W przypadku różnych ubezpieczeń dokonując analizy ryzyka zwraca uwagę na inne zagrożenia. W ubezpieczeniach majątkowych ogólny schemat analizy ryzyka można uogólnić, gdyż przy każdym ubezpieczeniu na przedstawicielu zakładu ubezpieczeń ciąży obowiązek określenia wartości maksymalnych strat, jakie mogą wystąpić z określonych zdarzeń przyjętych do ubezpieczenia. Analizę ryzyka można więc przedstawić z pomocą poniższego schematu:

Rysunek. Schemat analizy ryzyka
Źródło: M Staniszak, Risk management w ubezpieczeniach majątkowych, Referat wygłoszony na III Kongresie Ubezpieczeniowców, Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1997r, nr 11,12.

Ryzyka przyjęte do ubezpieczenia powinny być monitorowane przez cały okres trwania umowy ubezpieczenia, a czerpane z monitoringu informacje i wnioski - wykorzystywane do korygowania zawartych umów, występowania o doubezpieczenie lub podejmowania przedsięwzięć prewencyjnych. Na podstawie tych wniosków firma dokonuje także korekt warunków ogólnych umów ubezpieczenia, tak aby przyjęcie do ubezpieczenia ryzyka kolejnych klientów odbywało się w najkorzystniejszej formie dla firmy a także dla klienta. Procesy likwidacji szkód w poszczególnych grupach ubezpieczeń muszą być również organizowane na podstawie ciągłych procedur zarządzania ryzykiem, obejmujących wszystkie następujące po sobie etapy likwidacji szkód, z roszczeniami regresowymi w stosunku do innych zakładów ubezpieczeń włącznie.

W przypadku ubezpieczeń na życie po zawarciu umowy ubezpieczenia zakład nie ma żadnego wpływu na zachowanie oraz nawyki właściciela polisy - a zatem na przestrzeganie przez niego, lub nie, zasad zdrowego życia. Z tego właśnie powodu jedynym momentem, kiedy zakład ubezpieczeń może i powinien działać, jest okres bezpośrednio poprzedzający zawarcie umowy ubezpieczenia na życie - czyli właśnie analiza ryzyka. Działanie to polegające na selekcji kandydatów do ubezpieczenia, obejmuje ocenę ich stanu zdrowia, niektórych czynników prowadzących do skrócenia czasu życia - i stosowne do nich - odrzucanie lub określenie stopnia ryzyka ponadstandardowego. Z tych właśnie powodów, zwłaszcza w przypadku ubezpieczeń na życie, szczególnie ważnym jest etap oceny ryzyka. To w tej fazie firma może poddać dokładnej analizie określonego klienta i na jej podstawie skalkulować składkę, pozwalającą na udźwignięcie ryzyka przez cały okres trwania ubezpieczenia.

Po dokonaniu analizy przez wyspecjalizowany zespół i podjęciu decyzji o przyjęciu do ubezpieczenia (majątku lub życia), następnym etapem jest kontrolowanie ryzyka w celu całkowitej lub częściowej jego likwidacji.

Kontrolowanie ryzyka powinno objąć ogół działań o charakterze prewencyjnym, takich jak eliminowanie, ograniczanie i przemieszczanie ryzyka, a także lokalizowanie, zmniejszanie i ograniczanie strat w przypadku zrealizowania się ryzyka. W przypadku dokonywania kontroli ryzyka na szczeblu zakładu ubezpieczeń musi on mieć głównie na uwadze możliwości wpływania na klientów - ubezpieczających w celu zmuszenia ich do podejmowania określonych działań zmierzających do zmniejszenia ryzyka. Wpływać może za pomocą wymogów stawianych w warunkach, jakie klient musi spełnić, aby został ubezpieczony, lub w stosując odpowiedni system zniżek w zamian za dodatkowe zabezpieczenia.

Kolejny etap to finansowanie ryzyka. W przypadku zakładu ubezpieczeń polega on na podjęciu decyzji: które ryzyka może firma przyjąć w całości, które pod warunkiem wystąpienia franszyz i udziałów własnych klienta, a które powinna sama ubezpieczyć na podstawie umów reasekuracyjnych. Etap ten polega także na podejmowaniu środków mających na celu likwidację szkodliwych skutków - gdy szkoda nastąpi - poprzez wypłacenie odszkodowania lub świadczenia, wyrównanie strat z innych zewnętrznych źródeł pokrycia oraz własne zabezpieczenie finansowe.

Ostatnim etapem jest administrowanie procesem bezpiecznego kierowania. W tej fazie główny nacisk kładzie się na systematyczne opracowywanie programu działania, ocenianie jego przebiegu i ciągłe dostosowywanie go do potrzeb procesu bezpiecznego kierowania. Polega ono głównie na prowadzeniu odpowiedniej polityki związanej z działalnością ubezpieczeniową. Etap ten powinien obejmować stałą i systematyczną analizę rynku ubezpieczeniowego, oferowanych produktów jak i potrzeb potencjalnych klientów. Zakład ubezpieczeń powinien też na bieżąco dokonywać analizy konkurencyjności i opłacalności oferowanych produktów, tak aby z jednej strony przyciągać klientów atrakcyjnością swoich produktów, a z drugiej strony nie narażać się na niepotrzebne straty. Ponadto powinien prowadzić odpowiednią politykę w zakresie rozwoju firmy, tworzenie nowych oddziałów, sieci agentów i pośredników. Bardzo ważną rolę odgrywa też prowadzenie odpowiedniej polityki finansowej, przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa firmy poprzez podnoszenie kapitału, tworzenie rezerw w odpowiedniej wysokości, lokowanie wolnych środków w taki sposób, aby były to lokaty bezpieczne, rentowne i płynne.

Zarządzanie ryzykiem to niestety ta część działalności w ubezpieczeniach, w której jest wciąż wiele do zrobienia. Podstawową sprawą jest budowa świadomości wśród ubezpieczycieli o konieczności współpracy z niezależnymi ekspertami oraz wykreowanie bazy firm świadczących usługi doradztwa dla zakładów ubezpieczeń, brokerów, ale również i dla zakładów przemysłowych. W przypadku ubezpieczania niektórych ryzyk niezbędna staje się współpraca ze specjalistami z danej dziedziny, gdyż tylko oni z własnej praktyki znają procesy technologiczne i z łatwością potrafią określić występujące zagrożenia. Dziwnym i niepokojącym zjawiskiem jest fakt, iż mimo istnienia ponad 50 towarzystw ubezpieczeniowych ( w tym 30 działających w zakresie ubezpieczeń majątkowych) jest wciąż niewielka baza firm świadczących tego typu usługi. Wiele towarzystw zaczyna posiadać w swojej strukturze komórki zajmujące się oceną ryzyka co w większości przypadków i tak sprowadza się do kontaktu z firmami eksperckimi. Jednak tylko ekspert, nie reprezentujący żadnej ze stron umowy ubezpieczeniowej, może pozwolić sobie na komfort pełnego obiektywizmu, który jest konieczny przy tworzeniu Programu Ubezpieczenia. Teoretycznie ubezpieczyciel jest przecież zainteresowany włączeniem do polisy jak największej ilości bezpiecznych elementów, natomiast dla klienta istotne jest ubezpieczenie jak największej ilości niebezpiecznych elementów.

Pozytywnym przykładem pokazującym, że doradztwo w zakresie zarządzania ryzykiem przez cały czas się rozwija, jest powstawanie firm zajmujących się doradztwem w zakresie zarządzania ryzykiem. Takich firm doradczych powinno być jak najwięcej, gdyż dla zakładu ubezpieczeń jest szalenie ważne, jak jego klienci zarządzają ryzykami. W związku z tym także i ubezpieczyciele muszą mieć ludzi, którzy potrafią to ocenić. Generalnie jest to tak zorganizowane na zachodzie i tak powinno być u nas, że ktoś inny zajmuje się oceną ryzyka u klienta, a ktoś inny zajmuje się oceną ryzyka klienta. Dlatego też jeżeli ma to być wykonane profesjonalnie, to musi nastąpić specjalizacja, co oznacza, że risk manager nie powinien zastępować tzw. underwritera, czyli osoby zajmującej się oceną ryzyka klienta.

ŹRÓDŁA INFORMACJI DLA ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ

Jeśli ryzyko ubezpieczeniowe jest mierzalne, a dobrym modelem służącym do jego opisu jest zmienna losowa, właściwie zaś proces losowy, to w wielu sytuacjach, szczególnie gdy ubezpieczyciel ma dostatecznie dużą liczbą obserwacji, do oceny ryzyka wykorzystuje się metody statystyczne. Podejście takie jest często uzasadnione tym, że ubezpieczyciel powinien ryzyko obserwować i oceniać dynamicznie. Oznacza to, że co pewien okres czasu powinno się weryfikować jego ocenę na podstawie nowych informacji z poprzedniego okresu oraz uwzględniać zmiany i inne uwarunkowania zewnętrzne. Weryfikacja ta jest niezbędna dla właściwej prognozy ryzyka. Dla ubezpieczyciela zatem istotna jest ocena ryzyka na przyszłość.

Podstawowym źródłem informacji dla zakładów ubezpieczeń jest statystyka zapisana w roczniku statystycznym i tworzona w najprzeróżniejszych strukturach administracji państwowej, administracji gospodarczej oraz towarzystwach ubezpieczeniowych. Na podstawie tych danych możliwe jest wstępne oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia danego ryzyka, a także określenie jego średniej wysokości.

W przypadku ubezpieczeń majątkowych ważnym źródłem informacji jest także dokumentacja własna ubezpieczonego, w której zawarte są wszystkie informacje, niezbędne do oceny ryzyka. W każdej organizacji istnieje dokumentacja umożliwiająca taką ocenę:
- dokumentacja budowlana i technologiczna, na podstawie której można określić zagrożenia wynikające z właściwości konstrukcji budowlanej i niebezpieczeństw towarzyszących procesowi produkcji, itp.
- dokumenty kontroli wewnętrznych i zewnętrznych służb: budowlanej, ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa i higieny pracy, Państwowej Inspekcji Pracy itp., w których zawarte są pełne analizy zagrożeń i zastrzeżenia co do istniejącego stanu,
- dział księgowości, w którym znajduje się corocznie przeszacowany wartościowy opis wszystkich obiektów, a także znajdujących się w nich maszyn i urządzeń oraz materiałów i surowców.

W przypadkach budzących wątpliwości możliwe jest zamówienie ekspertyz biegłych:
- Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie - upoważniony (wyłączność) do orzecznictwa w sprawach oceny właściwości konstrukcji, odporności ogniowej itp.,
- Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej - upoważnione (wyłączność) do orzecznictwa w sprawach oceny palności i sposobu zabezpieczania budynku przed pożarem,
- Instytut Bezpieczeństwa Górniczego i Kopalnia Doświadczalna "Barbara" - upoważnione (wyłączność) do orzecznictwa w sprawach oceny urządzeń elektroenergetycznych,
- Urząd Dozoru Technicznego - działający w sieci oddziałów w całym kraju, upoważniony do orzecznictwa w sprawach spełniania warunków bezpieczeństwa.

Zawiłość i złożoność problemów związanych z oceną ryzyk ubezpieczeniowych powoduje, że dokonywanie ich diagnozy wymaga udziału wspomnianych już przeze mnie ekspertów, którzy w wyniku swych ustaleń powinni umożliwiać określenie wysokości maksymalnej prawdopodobnej szkody, jaka może wynikać z zawarcia umowy ubezpieczenia, a także prawdopodobieństwa jej wystąpienia w przewidywanym okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej.

W przypadku ubezpieczeń na życie prawidłowo prowadzona selekcja opiera się przede wszystkim na analizie materiałów zawierających dane dotyczące długości trwania życia w danym regionie oraz na analizie zmiennych wpływających na tą długość.

Do podstawowych źródeł informacji można zaliczyć:
- Tablice trwania życia, na podstawie których aktuariusz kalkuluje składki za poszczególne ubezpieczenie. Dane w nich zawarte dostarczają informacji na temat zachorowalności społeczeństwa na określone choroby, wypadkowości oraz przyczyn przedwczesnej umieralności. Obejmują one system wskaźników umożliwiających precyzyjne dokonanie szczegółowej analizy w zakresie umieralności. Podstawowym parametrem, charakteryzującym natężenie zgonów, jest prawdopodobieństwo zgonu w ciągu roku osoby w określonym wieku.
- Rocznik statystyczny - zawierający wszystkie podstawowe dane o stanie i strukturze ludności kraju. Można z niego dowiedzieć się podstawowych informacji na temat ruchów migracyjnych i naturalnych oraz porównania międzynarodowe. To wszystko pozwala na ocenę zmian demograficznych zachodzących w danym kraju.
- Specjalistyczne publikacje instytutów medycznych lub też wyniki zbiorczych badań przeprowadzanych przez różne organizacje państwowe, społeczne czy też międzynarodowe - jako dodatkowe źródła informacji
- Własne materiały statystyczne, które są w posiadaniu niektórych towarzystw ubezpieczeniowych, szczególnie tych o wieloletniej tradycji. Opracowania te pozwalają przewidzieć wystąpienie zdarzenia, będącego przedmiotem umowy ubezpieczenia. Zakłady ubezpieczeń prowadzą obserwacje i na ich podstawie wyciągają wnioski potrzebne do ustalenia i klasyfikacji podwyższonych ryzyk, przekraczających próg ryzyka standardowego.

OCENA RYZYKA CZYLI UNDERWRITING - UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE

Podstawowym celem ubezpieczenia na życie jest przeniesienie na Towarzystwo ubezpieczeniowe finansowego ryzyka takich zdarzeń jak śmierć, inwalidztwo czy poważne zachorowanie (w zależności od opcji proponowanych przez firmę). Ubezpieczenia na życie są specyficzną formą zabezpieczania się przed ryzykiem, gdyż to ryzyko dotyczy przede wszystkim śmierci, która prędzej czy później czeka każdego człowieka.

Poprzez zagwarantowanie ubezpieczonym świadczenia, określonego w postaci sumy ubezpieczenia, ustalonej w umowie ubezpieczeniowej, za odpowiednio skalkulowaną składkę, ubezpieczyciel ochrania swojego klienta na wypadek utraty życia, zdrowia bądź zdolności do pracy zarobkowej. Zgodnie z art. 829 kodeksu cywilnego wypadkiem, od zajścia którego uzależnione jest świadczenie zakładu ubezpieczeń może być: śmierć osoby ubezpieczonej, dożycie przez nią określonego wieku, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku

Wysokość składki ustalana jest na podstawie analizy danych zawartych we wniosku o ubezpieczenie, dlatego też nie mniej ważnym obowiązkiem ubezpieczającego, oprócz opłacenia składki, jest obowiązek podania do wiadomości zakładu ubezpieczeń danych związanych ze stanem zdrowia ubezpieczonego, lub innych o które zakład ubezpieczeń zapytuje. Jest to związane z niemożnością przeprowadzenia badań lekarskich u wszystkich osób obejmowanych umowami ubezpieczenia i zakłady ubezpieczeń zmuszone są polegać na ww. oświadczeniach, na podstawie których kalkulują składkę na cały okres trwania ubezpieczenia. W przypadku podania nieprawdziwych i niepełnych informacji lub zatajenia prawdy może dojść do zwolnienia zakładu ubezpieczeń z obowiązku wypłaty świadczenia.

EWOLUCJA UNDERWRITINGU I JEGO CEL

Z pojęciem underwritingu można się spotkać w kilku znaczeniach. Jedno z najbardziej ogólnych oznacza zasekurowanie, czyli przyjęcie przez ubezpieczyciela odpowiedzialności za dane ryzyko i wystawienia odpowiedniej polisy. Bardziej szczegółowe znaczenie wiąże się z ubezpieczeniami na życie i obejmuje cały proces, w ciągu którego zakład ubezpieczeń decyduje, czy przyjąć dane ryzyko do ubezpieczenia czy je odrzucić czy może odłożyć decyzję w czasie, a w przypadku przyjęcia określa na jakich warunkach to nastąpi. Towarzystwo ubezpieczeń na życie przeprowadza takie badanie oraz selekcję ryzyka, biorąc pod uwagę istotne zagrożenia zdrowia i życia osoby ubezpieczonej. W tym właśnie znaczeniu będę używać tego określenia w dalszej części mojego artykułu.

Zasady systemu selekcji (underwritingu) przechodziły wiele etapów rozwoju. W poniższej tabeli zostały skrótowo przedstawione najważniejsze z nich

Tabela 3. Etapy rozwoju procesu underwritingu

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: E. Stroiński, Ubezpieczenia na życie, LAM Warszawa 1996r.; O. Doan, Ubezpieczenia życiowe, Warszawa "Poltext", 1996r.

Głównym zadaniem underwritingu jest ocena ryzyka zarówno od strony medycznej, jak i finansowej, zawodowej czy "moralnej" i przyporządkowanie ubezpieczonego do określonej klasy ryzyka. Dział zajmujący się oceną ryzyka w danej firmie ubezpieczeniowej powinien zajmować się także tworzeniem własnych statystyk oraz określaniem własnych reguł underwritingu w zależności od zmieniającego się otoczenia. To wszystko związane jest z tworzeniem zróżnicowanej oferty ubezpieczeniowej oraz ochroną firmy ubezpieczeniowej przed przyjmowaniem ryzyk zbyt dużych, niepewnych lub podejrzanych.

BUDOWA DZIAŁU UNDERWRITINGU I ZASADY JEGO DZIAŁANIA

Każda firma ubezpieczeń na życie powinna mieć wyodrębnioną komórkę organizacyjną, specjalizującą się w ocenie ryzyka klienta. W różnych firmach różnie to wygląda: czasami działy te są bardziej, czasami mniej rozbudowane. Poniżej postarałam się przedstawić najbardziej typową budowę tego działu.

Rys. 5. Budowa działu underwritingu w firmie ubezpieczeń na życie
Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: O.Doan, Ubezpieczenia życiowe, Warszawa "Poltext", 1996r. i materiały firm ubezpieczeniowych

W dziale underwritingu, w centrali dużej firmy ubezpieczeniowej, nie pracują oczywiście tylko te trzy osoby. Na ogół jest to kilku lekarzy konsultantów, oraz znacznie więcej tzw. underwriterów technicznych, którzy mogą mieć różnie podzielone obowiązki. W towarzystwie zatrudniony jest także aktuariusz, z którym dział współpracuje przy opracowywaniu stawek za poszczególne ubezpieczenia. Oprócz tego firma zatrudnia lekarzy z całego kraju, do których kieruje swoich klientów na ewentualne badania.

W większości przypadków underwriter nie dysponuje wykształceniem medycznym, gdyż w bardziej skomplikowanych przypadkach zwraca się on po poradę do lekarza konsultanta. W procesie przyjmowania wniosków ubezpieczeniowych wykonuje on za to wiele działań rutynowych jak: sprawdzanie zgodności danych i podpisów, zapoznanie się z wynikami badań i opinią lekarza, proponowaną sumą i zakresem ubezpieczenia. Następnie opracowuje dane medyczne i pozamedyczne służące oszacowaniu ryzyka, czasami też przygotowuje materiał do oceny lekarza.

Poza szacowaniem ryzyka i ustalaniem terminu i sposobu akceptacji danego wniosku o ubezpieczenie, do obowiązków underwritera należy:

§ stałe gromadzenie i ocena danych z różnych publikacji, które mogą mieć znaczenie w procesie szacowania ryzyka,

§ formułowanie i egzekwowanie procedur underwritingu, opracowanie kwestionariuszy i wszelkich dokumentów związanych z przebiegiem underwritingu,

§ współpraca z działem obsługi polis, działem roszczeń i agentami.

Jak widać praca underwritera w towarzystwie ubezpieczeń życiowych nie należy do najłatwiejszych, wymaga ona zaangażowania i dbałości o dobro towarzystwa, odpowiedzialności i wysokiego poziomu moralnego oraz ustawicznego samokształcenia. Dlatego też całość obowiązków underwritera jest na ogół podzielona między poszczególnymi pracownikami działu.

Komórki underwritingu w zależności od zakładu ubezpieczeń działają albo w ramach oddziałów wojewódzkich, albo też ocena ryzyka odbywa się bezpośrednio w centrali ubezpieczyciela. Ta druga sytuacja dotyczy większości firm ubezpieczeniowych w Polsce.

W przypadku niektórych towarzystw duża część oceny ryzyka odbywa się bezpośrednio u klienta, za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego, co skraca cały proces i umożliwia szybką decyzję o warunkach przyjęciu do ubezpieczenia, bądź nie. Szczegóły zostaną przybliżone w dalszej części artykułu.

PROCES I PROCEDURA UNDERWRITINGU

Nowoczesny proces underwritingu polega przede wszystkim na:

§ selekcji ryzyka - czyli ustaleniu ryzyka, które jest możliwe do zaakceptowania przez towarzystwo ubezpieczeniowe,

§ klasyfikacji ryzyka - czyli podziale na określone grupy ryzyka, zarówno dla ryzyk standardowych, jak i substandardowych.

Towarzystwo ubezpieczeniowe przydziela ubezpieczonego do jednej ze swoich klas ryzyka, proponując mu określone warunki ubezpieczenia i wysokość składki ubezpieczeniowej. Przyporządkowanie ubezpieczanej osoby do określonej klasy ryzyka następuje na podstawie informacji uzyskanych z kwestionariuszy medycznych, badań lekarskich oraz innych dodatkowych źródeł.

Proces underwritingu w ubezpieczeniach na życie może być podzielony na cztery etapy:

1) Etap początkowy (wstępna selekcja) - przed otrzymaniem wniosku o ubezpieczenie przez ubezpieczyciela. Polega on na podjęciu decyzji przez firmę co do grupy osób, wśród których będą poszukiwane osoby do ubezpieczenia (class selection).

2) Etap klasyfikujący - polegający na ocenie danych zawartych we wniosku oraz innych informacji medycznych czy też finansowych. Zostaje tu podjęta decyzja, czy dany przypadek może być przyjęty do ubezpieczenia na zasadach standardowych, substandardowych, czy może powinien być odłożony lub odrzucony.

3) Etap polegający na rozważeniu typu, intensywności i rozmiaru ryzyka, w sytuacji, gdy ubezpieczenie nie może być zawarte przy zastosowaniu specjalnej taryfy.

4) Ostatni etap - polegający na ustaleniu metody, dzięki której można neutralizować dodatkowe ryzyko.

TARYFY UBEZPIECZENIOWE I KLASYFIKACJA RYZYKA UBEZPIECZENIOWEGO

Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego jest z jednej strony niezbędna ze względu na praktykę ubezpieczeniową, z drugiej - pozwala zrozumieć istotę i naturę każdego ryzyka. Właściwie użyta umożliwia ubezpieczycielom stosowanie odpowiednich technik ubezpieczeniowych oraz identyfikację i kwantyfikację ryzyka, co z kolei jest podstawą do kalkulacji kosztu ochrony ubezpieczeniowej, a następnie składki ubezpieczeniowej.

Podstawą budowy taryf ubezpieczeniowych, na podstawie których może zostać obliczona składka za dane ubezpieczenie, są wszelkiego rodzaju opracowania statystyczne (patrz artykuł: Źródła informacji dla zakładów ubezpieczeń). Na bazie tych właśnie źródeł aktuariusz buduje taryfy dla wszystkich produktów firmy.

Najważniejszą informacją potrzebną do konstrukcji taryf jest wiek, gdyż wraz z nim rośnie prawdopodobieństwo śmierci i jednocześnie zwiększa się ryzyko zachorowania na określone choroby. Mimo zaobserwowania stałego przesunięcia średniej długości życia ludzkiego, które zawdzięczamy przede wszystkim polepszeniu się warunków socjalno-bytowych oraz wyraźnemu postępowi medycyny, to miejsce chorób już wyleczalnych zajmują coraz to nowe choroby zwane cywilizacyjnymi. Kolejna ważna informacja, potrzebna do konstrukcji taryfy ubezpieczeniowej, to płeć. Jak wiadomo kobiety starzeją się wolniej od mężczyzn, co związane jest z mniejszym ryzykiem występowania różnych chorób m.in. układu krążenia - głównej przyczyny zgonów w naszym kraju. To z kolei powoduje, że prawdopodobieństwo zgonu kobiet w stosunku do mężczyzn jest mniejsze, co sprawia, że składki ubezpieczeniowe dla kobiet są niższe niż dla mężczyzn w tym samym wieku.

Ważnym czynnikiem wpływającym na wielkość ryzyka klienta jest także wykonywany przez niego zawód. Oczywistym jest fakt, iż w zależności od rodzaju zawodu składka za poszczególne ubezpieczenia może być podwyższona, a nawet może nastąpić odmowa ubezpieczenia. Dzieje się tak, gdyż niektóre zawody są narażone na wyjątkowo duże ryzyko związane bądź to z wypadkowością, bądź z niekorzystnym wpływem środowiska pracy na organizm człowieka. Ubezpieczyciel powinien prowadzić własne statystyki dotyczące poszczególnych zawodów. Zagrożenia zawodowe dzielone są zazwyczaj na 3 grupy:

I. zagrożenia wypadkiem (np. niebezpieczna jazda samochodem (testowanie) czy loty samolotem, nurkowanie, wspinaczka górska itp.),

II. zagrożenia fizyczne (np. kontakt z substancjami żrącymi, trującymi, palącymi lub radioaktywnymi),

III. zagrożenia środowiskowe (np. warunki pracy sprzyjające piciu alkoholu, zażywaniu leków, praca niezgodna z przepisami bhp itp.).

W porządnych firmach ubezpieczeniowych powinny być opracowane "przewodniki", w których zostają wyszczególnione zawody o podwyższonym ryzyku. Wykaz ten znacznie przyspiesza ocenę ryzyka ze względu na zawód, gdyż umożliwia analizę bezpośrednio u klienta za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego. Agent dysponując tą wiedzą może zwiększyć o odpowiednią wielkość składkę, a tylko w przypadku niektórych zawodów decyzję pozostawia działowi underwritingu. Jego zadaniem jest w takim wypadku wskazanie zawodu, który jest najbardziej zbliżony do zawodu wykonywanego przez ubezpieczonego i podwyższenie lub nie składki ubezpieczeniowej.

WNIOSEK UBEZPIECZENIOWY - PODSTAWA OCENY RYZYKA KLIENTA

Przy szacowaniu ryzyka zespół underwritingu bierze pod uwagę zarówno czynniki związane z zagrożeniem życia, jak i zdrowia kandydata do ubezpieczenia. Zestawienie tych czynników przedstawia poniższy schemat.

Rys. 6. Czynniki oceny ryzyka
Źródło: I. Rogala, Rola i znaczenie underwritingu w kształtowaniu i realizacji strategii firmy ubezpieczeniowej, Prawo Asekuracyjne, 1997r., nr 3.

Wszystkie te czynniki zawarte są we wniosku ubezpieczeniowym w postaci od 20 do 30 pytań, na które musi odpowiedzieć aplikant ubiegający się o ubezpieczenie. Pytania te są tak skonstruowane, aby underwriter mógł wyrobić sobie możliwie najlepszy pogląd odnośnie wielkości ryzyka danego klienta. Oprócz tego we wniosku ubezpieczeniowym znajdują się dane identyfikacyjne i wybrane ubezpieczenia wraz z sumami ubezpieczeniowymi. Rozmiar kwestionariusza stosowanego przez zakład ubezpieczeń może nie być w każdym przypadku taki sam.

Pierwsza część wniosku zawiera z reguły wszelkie dane identyfikujące ubezpieczonego (dane pozamedyczne) -najważniejsze to wiek, płeć i wykonywany zawód ubezpieczającego, uposażeni, dane dotyczące wybranych ubezpieczeń (głównej umowy ubezpieczenia na życie i ewentualnych umów dodatkowych) wraz z sumami ubezpieczeń i składkami oraz inne dane, uznane przez firmę za znaczące. Wypisując informacje dotyczące składek agent ubezpieczeniowy korzysta z omówionych przeze mnie wcześniej taryf ubezpieczeniowych. We wniosku znajdują się także pytania charakteryzujące szczególnie ryzykowne zainteresowania ubezpieczonego (hobby). Należy pamiętać, że uprawianie sportów często się wiąże z podwyższonym ryzykiem ciężkiego wypadku lub śmierci. W tych przypadkach czasami ubezpieczony zmuszony jest wypełnić także dodatkowe ankiety, w których na podstawie szczegółowych pytań określony zostaje zakres ryzyka mu grożący. Dodatkowo underwriter podczas oceny ryzyka danego klienta musi wziąć pod uwagę fakt, iż wiele schorzeń - głównie układu krążenia, oddechowego, nerwowego - nasila się przy uprawianiu poszczególnych sportów, stąd też ocena ryzyka w takich przypadkach musi być indywidualna.

We wniosku zawarte są także pytania pomagające określić stan zdrowia ubezpieczonego, czyli wspomniane przeze mnie wcześniej medyczne czynniki oceny ryzyka. Pozornie dla klienta błahym pytaniem może się wydawać pytanie o jego wagę i wzrost. Jest to jednak bardzo ważny aspekt, gdyż na jego podstawie można częściowo określić stan zdrowia klienta. Firmy oceniając zdrowie klienta na podstawie wagi i wzrostu korzystają z różnego rodzaju manuali opracowanych przez zachodnich partnerów (często przez firmy reasekuracyjne). Na ich podstawie underwriter może podwyższyć składkę ubezpieczenia o % wskazany w manualu, uzależniony od stopnia np. nadwagi Na wysokość zwyżki (lub zniżki) ryzyka mają wpływ także dodatkowe czynniki, jak np. przebyte lub obecne choroby ubezpieczonego. Szeroko zakrojone badania przeprowadzone w latach 1956-83 na terenie USA i Kanady wykazały na przykład, że dla osób z nadwagą prawdopodobieństwo zgonu jest większe niż dla osób z normalną wagą. Związane jest to głównie z powikłaniami naczyniowo-sercowymi jak i występowaniem innych chorób jak cukrzyca. To wszystko powoduje, że występowanie tych chorób u osób z nadwagą o np. 20% w stosunku do wagi normalnej, powoduje wzrost o 20% ryzyka wczesnej śmierci w porównaniu z przypadkiem, gdyby choroby te wystąpiły u osoby z normalną wagą. Wzrost natomiast nie ma wyraźnego wpływu na ryzyko zgonu, w porównaniu jednak z wagą, odgrywa istotną rolę w określaniu norm prawidłowości budowy ciała.

Pytania we wniosku dotyczą także ewentualnych przebytych chorób. Przy poważnych chorobach konieczne jest także uwzględnienie informacji z innych źródeł, np. dokładnego wywiadu lekarskiego, karty informacyjnej pobytu w szpitalu lub danych od lekarza prowadzącego. Na podstawie tych wszystkich informacji, dostarczonych przez klienta, zostaje oszacowane ryzyko, między innymi przy wykorzystaniu wspomnianych przeze mnie wcześniej obszernych manuali.. Większość firm żąda od klienta informacji dotyczących przede wszystkim palenia papierosów, ale także zażywania narkotyków, nadużywania alkoholu lub leków. Negatywne skutki palenia kumulują się wraz z wiekiem oraz rosną wraz z liczbą wypalanych dziennie papierosów, dlatego też w przypadku, jeżeli klient jest wiekowo bardziej zaawansowany lub wypala większą ilość papierosów składka ubezpieczenia podstawowego może być dodatkowo podwyższona po analizie dokonanej przez underwritera. To samo, jeżeli palenie połączone jest z którąś z chorób.

Pytanie o ilość wypijanego alkoholu także wpływa na ocenę ryzyka klienta. Ponieważ w Polsce konsumuje się więcej alkoholu wysokoprocentowego, często towarzyszy temu palenie papierosów czy nawet zażywanie narkotyków, wpływa to na zwiększenie zachorowalności (wrzody, choroby przełyku itp.), jak i umieralności. Ponadto osłabiające działanie alkoholu na centralny układ nerwowy wpływa na większe ryzyko wypadku, samobójstwa, utonięcia, samouszkodzeń ciała i może również doprowadzić do stałego uzależnienia.

We wniosku znajdują się także pytania mające na celu przybliżenie stanu zdrowia aplikanta w momencie podpisywania umowy. Stwierdzenie, że klient był niedawno badany nie powodują same w sobie podwyższania składki, wręcz przeciwnie, jeżeli wyniki były w normie lub lepsze i świadczą o dobrym stanie zdrowia, działają in plus dla klienta. Znajdują się tu też pytania dotyczące uwarunkowań rodzinnych. Są to ważne pytania z punktu widzenia oceny ryzyka, gdyż prawdopodobieństwo wystąpienia wielu chorób u ubezpieczonego może być przewidywane na podstawie medycznego wywiadu rodzinnego. Występowanie danego schorzenia u obojga rodziców lub rodzeństwa znacznie podwyższa ryzyko. Do takich schorzeń należą między innymi: choroby układu krążenia, nadciśnienie, udar mózgu, cukrzyca, nowotwory, schorzenia nerek, zaburzenia i choroby psychiczne.

KLASYFIKACJA RYZYKA

Warto wspomnieć, iż przy ocenie ryzyka klienta obok czynników niekorzystnych, zwiększających standardowe ryzyko śmierci o określony procent, brane są także pod uwagę czynniki korzystne, zmniejszające to ryzyko. Ryzyko klienta zostaje oszacowane na podstawie końcowej wartości, czyli sumie czynników korzystnych i niekorzystnych (plusów i minusów) i podstawy szacowania czyli średniego ryzyka śmierci w danym wieku dla typowego przedstawiciela danej populacji, które wynika z tablic trwania życia. Ma ono wartość numeryczną równą 100. Jest to tak zwany numeryczny systemem oceny ryzyka ubezpieczeniowego, obecnie najczęściej stosowany w towarzystwach.

Wynik otrzymany w procesie szacowania ryzyka musi być przyporządkowany odpowiedniej klasie ryzyka, gdyż na jej podstawie obliczana jest składka ubezpieczeniowa. W firmach ubezpieczeniowych na ogół rozróżnia się następujące klasy:

§ standardowa - ubezpieczeni mają przewidywaną przeciętną długość trwania życia, płacą standardową składkę i są ubezpieczeni bez żadnych dodatkowych klauzul,

§ substandardowa (podwyższona) - ubezpieczeni mają problemy zdrowotne lub poza zdrowotne, ich przewidywana długość życia jest krótsza od przeciętnej, płacą składkę wyższą od zdrowej osoby w tym samym wieku.

§ odraczana - wnioskujący nie kwalifikuje się obecnie do ubezpieczenia, gdyż ryzyko jest zbyt duże, ale istnieje prawdopodobieństwo osłabienia czynnika niekorzystnego po upływie określonego czasu, a tym samym możliwość ich ubezpieczenia po ponownej analizie (tak jest w przypadku np. niedawnych operacji ), czas na który dany wniosek powinien być odroczony wynika z informacji zawartych we wniosku i wszystkich dodatkowych źródeł,

§ odrzucane - wnioskujący są obciążeni ryzykiem rychłej śmierci, na tyle dużym, że towarzystwo ubezpieczeniowe nie może zaoferować im ubezpieczenia,

Zanim jednak nastąpi zakwalifikowanie klienta do jednej z wymienionych wyżej klas ryzyka, po przeanalizowaniu wniosku, osoba dokonująca oceny ryzyka (underwriter) dzieli wnioskodawców na trzy podstawowe kategorie:

§ osoby, z którymi można zawrzeć umowę ubezpieczenia bez potrzeby uzyskiwania dodatkowych opinii specjalistów,

§ osoby, co do których stanu zdrowia konieczna jest konsultacja medyczna,

§ osoby kwalifikujące się do natychmiastowego odrzucenia.

Dokonując selekcji pomiędzy pierwszą i drugą grupą należy brać pod uwagę zarówno względy medyczne, jak i ekonomiczne. Badania lekarskie są drogie i często nie opłaci się ich wykonywać (koszt tych badań dodatkowych, na które ewentualnie skierowałby dział underwritingu ponosi firma).

Zakwalifikowanie wniosku do konsultacji medycznej najczęściej wynika z dwóch niezależnych od siebie przyczyn:

§ gdy suma ubezpieczenia przewyższa określone limity przy uwzględnieniu wieku aplikanta,

§ gdy odpowiedzi na pytania we wniosku i w ewentualnych dodatkowych ankietach sugerują możliwość zwiększonego ryzyka związanego ze stanem zdrowia.

Z tego wynika, że przy wysokich sumach ubezpieczenia nawet brak sugestii o możliwości zwiększonego ryzyka w oparciu o informacje zawarte w kwestionariuszu nie zwalniają od obowiązku badania. Zakres tych badań może być węższy lub szerszy w zależności od sumy ubezpieczenia i wieku klienta. Jest on ustalany po wnikliwych analizach przeprowadzonych przez dział, opierających się zarówno na statystykach oraz danych zgromadzonych przez firmę, jak i na sugestiach zachodnich partnerów bądź reasekuratora i na ogół opracowany przez firmę w postaci różnych tabel.

Istnieje niebezpieczeństwo, że niektórzy z agentów w pewnych sytuacjach będą dostarczali niepełnych lub nierzetelnych informacji o kandydatach, w celu uniknięcia kłopotliwych badań i przyspieszenia wystawienia polisy, a co za tym idzie zainkasowania prowizji. Wyjściem okazuje się kierowanie na badania wybiórczo osób, u których nie ma podstaw do zwiększonego ryzyka ani ze względu na stan zdrowia, ani sumę ubezpieczenia, ani wiek.

UNDERWRITING FINANSOWY

Underwriting finansowy dotyczy oceny możliwości płatniczych ubezpieczającego. Jeśli firma podejrzewa, że kandydat do ubezpieczenia nie będzie w stanie płacić określonej składki ubezpieczeniowej lub suma ubezpieczenia jest zbyt wysoka w stosunku do jego zarobków, to powinien przeprowadzić badanie wiarygodności finansowej kandydata. Generalną zasadą w underwritingu finansowym jest to, że nie więcej niż 20% rocznego dochodu aplikanta może być przeznaczone na składkę ubezpieczeniową.

Istnieje obecnie też tendencja do określania "maksimum ubezpieczalnego interesu" (MUI), jako obecną wartość przyszłych dochodów danej osoby, czyli kalkulację sumy ubezpieczenia rekompensującą ich utratę. Oczywiście przy tym wyliczeniu im młodsza osoba, tym wyższe MUI, szczególnie gdy zakłada się wzrost dochodów w przyszłości. Na tej podstawie można określić MUI jako kwotę 5-20 razy większą (w zależności od wieku) od aktualnych rocznych zarobków.

Underwriting finansowy może być więc zdefiniowany jako ten obszar underwritingu, który ma na celu upewnić zakład ubezpieczeń, iż klienta stać na opłacanie składek z tytułu wybranej przez niego sumy ubezpieczenia oraz, że ta suma jest w danym przypadku odpowiednia.

WYŁźCZENIA I INNE SPECYFICZNE PROCEDURY POSTĘPOWANIA W STOSUNKU DO NIEKTÓRYCH GRUP SPOŁECZNYCH

Każda firma ubezpieczeniowa zastrzega sobie pewne wyłączenia od odpowiedzialności. W ubezpieczeniach życiowych nie są na ogół objęte ochroną zgony, które nastąpiły np. w wyniku działań masowych lub wskutek działania umyślnego. Najczęściej wykluczana z zakresu odpowiedzialności towarzystwa jest śmierć wskutek:

§ samobójstwa (do 2 lat zgodnie z art. 833 k.c.),

§ wojny, inwazji, działań wojennych, rozruchów, zamieszek, powstań i zamachów stanu,

§ usiłowania lub popełnienia przez ubezpieczonego przestępstwa,

§ AIDS (obecnie coraz rzadziej),

§ zaburzeń psychicznych ubezpieczonego,

§ działania ubezpieczonego pod wpływem alkoholu i narkotyków.

Ponadto towarzystwo może wyłączyć z pokrycia ubezpieczeniem szczególne rodzaje ryzyka uznawane przez nie za ponadstandardowe. W tych przypadkach wyłącza się z ubezpieczenia, za pomocą odpowiednich klauzul, te elementy odpowiedzialności towarzystwa, które związane są ze specyfiką np. niebezpiecznego zawodu klienta czy występowania niektórych chorób. Celem zastosowania tych tzw. klauzul wyłączeniowych jest wyeliminowanie płatności świadczeń, gdy śmierć jest wynikiem jednej lub kilku przyczyn, które są w nich wymienione.

W większości firm ubezpieczeń na życie są także stosowane pewne wyłączenia i zastrzeżenia w stosunku co do niektórych grup społecznych. Szczególnie często dotyczy to kobiet w ciąży, obcokrajowców, osób starszych, bezrobotnych, dzieci i młodzieży.

SPOJRZENIE NA DZIAŁALNO¦Ć UNDERWRITINGU

Widocznym następstwem rozwoju zarówno medycyny jak i underwritingu w ubezpieczeniach na życie jest m.in.:

§ różnicowanie wysokości składki w zależności od wielkości ryzyka, tak aby osoby o mniejszym ryzyku śmierci płacili niższą składkę niż osoby o wyższym ryzyku,

§ mniejsza liczba odrzucanych wniosków o ubezpieczenie.

Bezpośrednim celem underwritingu jest przeciwdziałanie tzw. samo-selekcji dokonywanej przez osoby, które zamierzają zawrzeć ubezpieczenie. Powinien on dążyć do zabezpieczania zakładu ubezpieczeń przed świadczeniami z tytułu ubezpieczenia osób, których stan zdrowia jest tak poważny, że ich szansa przeżycia, nawet krótkiego okresu, jest mała.

Do długoterminowych celów underwritingu zaliczyć można przede wszystkim: umożliwienie zminimalizowania elementu ryzyka śmierci w składce dla klasy o normalnym ryzyku, zapewnienie, żeby faktyczna śmiertelność występująca w klasie o normalnym ryzyku i w pozostałych klasach była zbliżona do założonej przy kalkulacji składek, oraz zabezpieczenie sprawiedliwego traktowania osób przyporządkowanych do poszczególnych klas.

Wśród polskich zakładów ubezpieczeń na życie, statystycznie rzecz ujmując, zawieranych jest około 90% umów w oparciu o standardowe ryzyko. Z 6-7% kandydatów dochodzi do zawarcia umowy na zasadach substandardowych ze względu na zdrowie bądź zawód. Zaledwie zaś 3-4% osób ubiegających się o ubezpieczenie zostaje wyeliminowanych jako o ryzyku uznawanym za niemożliwe do przyjęcia przez towarzystwo tj. przekraczające od 350% do 500% ryzyka normalnego.

Przyjęcie do ubezpieczenia tak znacznego procentu osób według zasad standardowych wynika z dwóch podstawowych przyczyn:

§ marketingowych - ubezpieczeni niechętnie poddają się badaniom i niechętnie podchodzą do zaliczania ich do osób o większym prawdopodobieństwie śmierci,

§ ekonomicznych - koszt badań i całej procedury jest bardzo wysoki i pośrednio wpływa na poziom składki.

Underwriting powinien głównie jednak zapewnić bezpieczeństwo zakładu ubezpieczeń, co nierozerwalnie wiąże się z bezpieczeństwem obecnych, jak i przyszłych klientów. Dlatego też należy zaznaczyć, że do ubezpieczenia powinni być mimo wszystko przyjmowani ludzie zdrowi lub za odpowiednio wyższą składkę ci, u których występuje ryzyko przedwczesnej śmierci lub określonej choroby. Jest to w interesie przyszłych i obecnych klientów, gdyż w momencie zaobserwowania przez firmę zwiększonej liczby wypłacanych świadczeń będzie ona zmuszona do podwyższenia ceny za przyjmowane ryzyka, czyli po prostu nastąpi wzrost składek, a w najgorszym przypadku może nawet dojść do upadku firmy, związanym z jej niewypłacalnością.

Lucyna Maleszka

Poznań, 2000

Poniższy artykuł jest oparty na pracy magisterskiej
Zarządzanie ryzykiem a underwriting w ubezpieczeniach na życie

obronionej w
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu
w Katedrze Ubezpieczeń Gospodarczych

Promotor pracy: prof. dr hab. Jerzy Handschke
Recenzent pracy: prof. dr hab. Tadeusz Sangowski

Uzyskana ocena: bdb

Bibliografia

1. Adamczuk W., Ocena ryzyka w ubezpieczeniach na życie (cz. I), Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1997r., nr 11,12.
2. Broda M., Zarządzanie ryzykiem, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych, 1997r, nr 9.
3. Capik M.i M., Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym dużych podmiotów gospodarczych, Prawo, Ubezpieczenia, Reasekuracja, 1997r, nr 2.
4. Ciszek W., Problemy zarządzania ryzykiem w ubezpieczeniach majątkowych zakładów petrochemicznych, 1998r., Gdynia.
5. Ciszek W., Risk management, moda czy konieczność, Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1995r., nr 4,5,6.
6. Ciszek W., Zagadnienia oceny ryzyka w ubezpieczeniach przedsięwzięć budowlo - montażowych, Prawo Ubezpieczenia, Reasekuracja, 1999r., nr 6.
7. Cloarec M., Zarządzanie ryzykiem w małych i średnich firmach, Biuletyn Informacyjny Klubu Polskie Forum ISO 9000, 1999r., nr 2.
8. Doan O., (red.) Ubezpieczenia na życie, Poltext, Warszawa, 1996r.
9. Jamroży W., Underwriting w ubezpieczeniach na życie, Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1996r, nr 4,5,6.
10. Jamroży W., Underwriting w ubezpieczeniach życiowych, Prawo Asekuracyjne, 1996r., nr 2.
11. Jarmuszczak K., Risk manager potrzeba czy moda?, Gazeta Prawna, 1997r, 22,23.03.
12. Jedynak P., Ryzyko roku 2000, Przeglą Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych, 1999r., nr 6.
13. Kordzikowski H., Umowa ubezpieczenia życiowego, Opracowanie BUTUiP "Faktor", Wrocław 1999r.
14. Kukiełka J., Wymagania stojące przed zakładem ubezpieczeń, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych, 1997r., nr 9.
15. Luffrum G.G., Life underwriting, Institute of Actuaries, Oxford 1990.
16. Nowak C., Podstawy zarządzania ryzykiem, Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1999r, nr 3/4a.
17. Polska Encyklopedia, http://www.encyklopedia.pl.
18. Rogala I., Rola i znaczenie underwritingu w kształtowaniu i realizacji strategii firmy ubezpieczeniowej, Prawo Asekuracyjne, 1997r, nr 3.
19. Ronka-Chmielowiec W., Ryzyko w ubezpieczeniach-metody oceny, AE Wrocław 1997r.
20. Sangowski T., (red.)Ubezpieczenia gospodarcze, Poltext, Warszawa 1998r.
21. Sangowski T., (red.)Vademecum ubezpieczeń gospodarczych, Saga Printing, Poznań 1998r.
22. Staniszak M., Risk management w ubezpieczeniach majątkowych, Referat wygłoszony na III Kongresie Ubezpieczeniowców, Wiadomości Ubezpieczeniowe,1997r.,nr 11,12.
23. Stroiński E., Ubezpieczenia na życie, LAM Warszawa 1996r.
24. Swiss Re, Critical Illness Underwriting - Rating Guidelines,1995r.
25. Swiss Re, Life Underwriting - Rating Guidelines, 1995r.
26. ¦leszycki Z. Prezes Makler Market; Doradca ds. ubezpieczeń Elektrim S.A., Wywiad M. Bartosiak pt.: Ryzyka nie zabraknie, Prawo, Ubezpieczenia, Reasekuracja, 1997r, nr 9.
27. Zasadziński W., Budzący się rynek zarządzania ryzykiem, Wiadomości Ubezpieczeniowe, 1997r., nr 1,2.
28. Zdanowski M., Zarządzanie ryzykiem, Prawo Asekuracyjne, 1996r, nr 3.

Lucyna Maleszka

Poznań, 2000

Poniższy artykuł jest oparty na pracy magisterskiej
Zarządzanie ryzykiem a underwriting w ubezpieczeniach na życie

obronionej w
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu
w Katedrze Ubezpieczeń Gospodarczych

Promotor pracy: prof. dr hab. Jerzy Handschke
Recenzent pracy: prof. dr hab. Tadeusz Sangowski

Uzyskana ocena: bdb