Odpowiedzialność cywilna

Katarzyna Ziemkiewicz
Samodzielny broker ubezpieczeniowy

Odpowiedzialność cywilna

Zobacz też polemikę
Sebastiana Sobolewskiego do tego artykułu.

Wzorcowym, szczególnie dla nas Polaków, polem działania odpowiedzialności cywilnej są Stany Zjednoczone, gdzie wszyscy skarżą wszystkich i za wszystko. Ilość spraw i wysokość odszkodowań na rynku amerykańskim nie ma sobie równych w żadnym innym kraju na świecie. Niewątpliwie stanowi zbiór przykładów odpowiedzialności i dochodzenia praw z tytułu odpowiedzialności cywilnej, wzorów które mogą być realizowane w każdym innym kraju. W Stanach Zjednoczonych ogromny wpływ na wysokość zasądzanych odszkodowań mają niespotykanie wysokie honoraria adwokackie.

Skupiając się na realiach polskich, należy przede wszystkim mieć świadomość faktu, iż do końca lat osiemdziesiątych dochodzenie praw z tytułu odpowiedzialności cywilnej było sprawą incydentalną. System państwa socjalistycznego nie przewidywał możliwości skarżenia z tytułu odpowiedzialności cywilnej podmiotów państwowych: nie można było skarżyć pracodawcy, organów państwowych takich jak urzędy, rząd, policja, państwowa służba zdrowia i wszystkie inne służby państwowe. Zmiany nastąpiły po roku 1989, wróciliśmy do systemu w którym ma odwzorowanie system amerykański.

        I znów sądzić może każdy każdego

Przy orzekaniu w sprawach odpowiedzialności cywilnej, zdarzenia przez ogół społeczeństwa uznawane za naganne, odnajdują odzwierciedlenie w stanowisku sądu. Nigdzie indziej, orzecznictwo nie podległa tak silnie regulacjom norm społeczno-moralnych ogólnie uznawanych w danym państwie jak właśnie w orzecznictwie w sprawach odpowiedzialności cywilnej. Ponieważ prawo polskie z gruntu jest liberalne, należy przypuszczać iż orzecznictwo w zakresie odpowiedzialności cywilnej będzie sprzyjało poszkodowanym. Należy więc liczyć się z nasileniem roszczeń za strony poszkodowanych oraz ze wzrostem zasądzanych odszkodowań z tego tytułu.

Szkodę należy zrekompensować jak najbardziej adekwatnie. Sądy biorą pod uwagę aspekt finansowy, tzn. proporcję zasobów finansowych osoby poszkodowanej i osoby, która tą szkodę wyrządziła. Celem jest zadośćuczynienie osobie poszkodowanej, a im większa jest dysproporcja w zasobach finansowym tych dwóch stron tym większe zadośćuczynienie zostanie przyznane poszkodowanemu.

Szkody majątkowe

1. szkoda obecna. Powstaje jednocześnie ze zdarzeniem będącym jej źródłem. Mamy tu zazwyczaj do czynienia z uszczerbkiem, którego rozmiary są w zasadzie znane i prawdopodobnie nie ulaną zmianie w przyszłości np. zniszczenie rzeczy.

2. szkoda przyszła. Powstaje w jakiś czas po zdarzeniu. Najprostszym przykładem jest uszkodzenie ciała. W tym przypadku trudne jest natychmiastowe określenie rozmiarów takiej szkody. Zazwyczaj są to szkody ciągłe i określenie ich rozmiarów jest rozłożone w czasie.

3. szkoda ewentualna. Ma charakter hipotetyczny. Np. odmowa uczestnictwa w jakiś zawodach, konkursie lub przetargu. Odmowa musi być nieuzasadniona, poszkodowany musi dowieść, że gdyby tej odmowy nie było, istniało duże prawdopodobieństwo uzyskania korzyści z tego tytułu. Szkoda ewentualna nie znajdzie wynagrodzenia na tle prawa polskiego tylko wtedy, jeżeli stopień prawdopodobieństwa jej szkody był niewielki lub niemożliwy do ustalenia. Jeżeli prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w wyniku zaistniałego zdarzenia jest wystarczająco duże i poszkodowany jest w stanie je udowodnić prawodawstwo polskie przewiduje żądanie zadośćuczynienia. Nie można odmówić odszkodowania z powodu wyłączenia w konkursie, w zawodach czy przetargu, jeżeli poszkodowany wykaże, że utracił korzyść, której uzyskanie było w wysokim stopniu prawdopodobne, jego utrata szansy podlega pełnemu zadośćuczynieniu. I taka tendencja orzecznictwa rysuje się obecnie w polskim prawodawstwie.

Pojęcie szkody, jest bardzo szerokie. Może to być wymierna w pieniądzu szkoda majątkowa, szkoda na osobie / czyli określony uszczerbek na zdrowiu/, i szkoda abstrakcyjna polegająca na szkodzie wzajemnych stosunków międzyludzkich, zaniechaniu, niedopełnieniu określonych obowiązków i może skutkować, albo wymiernymi stratami majątkowymi, albo szkodami moralnymi, emocjonalnymi, innymi /.

Poszkodowany może żądać:

1. renty / dożywotnio lub tymczasowo.

2. Zadośćuczynienia finansowego za szkodę; cierpienie, ból, cierpienie psychiczne, obawy, stany lękowe.

3. Pokrycia niezbędnych kosztów leczenia i specjalistycznej opieki.

4. Zrekompensowania utraconych dochodów, (szczególnie wolne zawody).

5. Pokrycie kosztów przekwalifikowania zawodowego.

6. I inne.

Roszczenie jest dziedziczone, jeżeli poszkodowany wystąpi z powództwem i umrze, wówczas rodzina kontynuuje powództwo.

W przypadku śmierci poszkodowanego, rodzina może żądać z tego tytułu pokrycia: kosztów leczenia, pochówku, nagrobka, konselacji, zobowiązań cywilno - prawnych /np. alimenty, raty kredytu /, jeżeli znacząco pogorszyły się przez to widoki bytowe na przyszłość rodziny - odszkodowania, lub czasowej renty.

Niemalże wszystkie te żądania mogą wystąpić jednocześnie i mieć uzasadnione odniesienie w rzeczywistości, a więc być zasądzone jednocześnie.

Odpowiedzialność cywilna skutkuje roszczeniem odszkodowawczym tylko wtedy, jeżeli poszkodowany zgłosi swoje roszczenie. Wyjściem do zgłoszenia roszczenia jest szkoda, niekoniecznie zdarzenie. Nie każde zdarzenie wywołuje szkodę. Np. podanie niewłaściwej dawki leku może spowodować przejściowe dolegliwości nie narażając pacjenta na szkody zdrowotne czy psychiczne.

Szkoda może "pozostawać w ukryciu" przez jakiś czas, np. kilka miesięcy lub kilka lat. Ujawnienie następuje po tym okresie ( np. albo na skutek przeprowadzonych analiz i badań albo w typowych objawach chorobowych). Poszkodowany może nie skojarzyć ujawnionej szkody ze zdarzeniem w przeszłości i nigdy nie wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym. Ale może uzyskać świadomość roszczeniową i wnieść powództwo. Tak więc od przyczyny zdarzenia do zaistnienia ryzyka ubezpieczeniowego może upłynąć kilka lat. Prawnie, winny podmiot, ponosi odpowiedzialność za tę szkodę nawet po kilku latach.

Ryzyko z długim ogonem

Tak więc, za dzisiejsze działania wyrządzające komuś szkodę, osoba odpowiedzialna może być pociągnięta do odpowiedzialności materialnej nawet za 10 i więcej lat !

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawierane są na rok i jest to okres trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. A ryzyko, jak już wspomnieliśmy ujawnia się po latach. Tak więc ochrona powinna przesunięta i wydłużona w czasie. Najprostszym sposobem uzyskania tego efektu jest każdorazowa kontynuacja ubezpieczenia, gwarantująca ciągłość ochrony ubezpieczeniowej.

Człowiek normalny redukuje ryzyko lub go unika

Redukuje poprzez zawarcie odpowiedniego ubezpieczenia, a unika poprzez postępowanie zgodne z zasadami współżycia w społeczeństwie, wykonywania zawodu i przepisami prawa.

Katarzyna Ziemkiewicz
Samodzielny broker ubezpieczeniowy

Zobacz też polemikę Sebastiana Sobolewskiego do tego artykułu.