Pułapki obowiązkowego OC pojazdów

Ubezpieczenia komunikacyjne są najpopularniejszymi, ale też i najtrudniejszymi ubezpieczeniami w Polsce. Dają majątkowym zakładom ubezpieczeń jednocześnie ponad 60% składek i może nawet 90% skarg klientów.

Ubezpieczenia komunikacyjne sprawiają więc problemy. Z jednej strony wymagają od towarzystw dobrego przygotowania technicznego, aktuarialnego, by proponowane klientom stawki nie były w krótszym, czy też dłuższym czasie dla zakładu zabójcze. Dalej stawiają na nogi cały system dystrybucyjny, który ma potencjalnego klienta jak najlepiej obsłużyć unikając przy tym częstych w naszym kraju prób wyłudzeń. I wreszcie ubezpieczenia komunikacyjne - jeśli mają być prowadzone dobrze - wymagają doskonałego systemu likwidacji, szkód bo właśnie tu najczęściej wychodzą spory i problemy z ubezpieczonymi.

Z drugiej jednak strony komunikacja to oczywiście nie tylko problemy towarzystw. To przede wszystkim problemy klientów, którzy najpierw szukają rzetelnego, a taniego ubezpieczyciela, a później - zbyt często - pomocy w czasie likwidacji szkody.

W przypadku ubezpieczenia OC pojazdów w trakcie zawierania polis powstaje tylko znikoma ilość problemów. Warunki tego ubezpieczenia są bowiem ściśle określone w rozporządzeniu Ministra Finansów, a jedyne błędy jakie teoretycznie może popełnić właściciel pojazdu to "zwykłe" spóźnienie się z zawarciem polisy, wybór droższego ubezpieczyciela lub ewentualnie wybór ubezpieczyciela, który w okresie pierwszych 9 miesięcy ubezpieczenia ... upadnie.

Jednak faktycznie nieznajomość dokładnej treści rozporządzenia Ministra Finansów może w specyficznych sytuacjach sprawić przynajmniej kłopot ubezpieczonemu lub też narazić go na straty. Zawiera bowiem wiele szczegółowych uregulowań ważnych na etapie zawierania obowiązkowej polisy, prowadzenia likwidacji lub też po sprzedaży, czy wyrejestrowaniu pojazdu.

Warto więc uregulowaniom obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (bo tak brzmi pełna nazwa popularnego OC pojazdów lub OC komunikacyjnego) przyjrzeć się dokładniej.

Kiedy trzeba zawrzeć ubezpieczenie OC?

Generalna zasada mówi, iż każdy zarejestrowany pojazd powinien posiadać ubezpieczenie OC. Tak więc w przypadku nowego samochodu OC musimy wykupić dokładnie w dniu jego rejestracji. W przypadku kupna samochodu używanego jego polisa OC jest jeszcze ważna przez maksymalnie 30 dni. Wygasa jednak automatycznie wcześniej jeśli:

• upłynął 'normalny' termin jej ważności (np. polisa była ważna do 30 kwietnia, a my nabyliśmy pojazd 25 kwietnia),
• przerejestrowaliśmy pojazd.

Oczywiście jeśli nabyliśmy pojazd, którego właściciel - wbrew obowiązkowi - ubezpieczenia OC nie posiadał trzeba umowę ubezpieczenia OC natychmiast zawrzeć.

Wykupując OC w kolejnych latach przy zmianie ubezpieczyciela trzeba zawsze pamiętać, iż należy powiadomić dotychczasowe towarzystwo o wypowiedzeniu umowy. Należy to zrobić przynajmniej na dzień przed wygasaniem starej polisy listem poleconym lub osobiście, na piśmie i za potwierdzeniem jego odbioru. Jeżeli ta formalność nie zostanie spełniona to stara polisa zostanie automatycznie przedłużona na kolejne 12 miesięcy i może się okazać, że musimy zapłacić składki obydwu ubezpieczycielom!!!

Co grozi za brak OC?

Za brak ubezpieczenia OC grozi kara na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w kwocie odpowiadającej trzykrotności średniej stawki za ubezpieczenie OC w dniu 30 września poprzedzającego roku. Kwoty kar są co roku ogłaszane i w roku 2001 przedstawiają się następująco:

1. samochody osobowe 3 300 PLN
2. samochody ciężarowe i autobusy 3 800 PLN
3. pozostałe pojazdy 700 PLN

Jednak być może najbardziej dotkliwą karą jest to, iż w razie spowodowania szkody przy braku polisy OC pojazdu Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny po wypłacie odszkodowania może żądać od sprawcy oraz posiadacza pojazdu zwrotu wypłaconych poszkodowanym kwot. Wyraźnie tu trzeba podkreślić, iż UFG może zwrócić się o pokrycie szkody do właściciela pojazdu, ale także i do sprawcy szkody, tj. kierowcy pojazdu. Ma to szczególne znaczenie dla osób zawodowo kierujących pojazdami, a także wszystkich, którzy samochody od innych pożyczają.

Kiedy przysługuje zwrot składki?

W przeciwieństwie do warunków ubezpieczenia składki za OC nie są regulowane przez Ministra Finansów. Każdy zakład ubezpieczeń sam więc może wyznaczyć składkę bazową oraz czynniki od jakich uzależnia wzrost / obniżenie płaconych przez posiadaczy pojazdów kwot. Ze względu na identyczne warunki porównanie cen tego ubezpieczenia nie powinno być problemem.

Ciekawszym aspektem jest za to ewentualny zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia. Następuje on w określonych przypadkach za każdy pełny miesiąc niewykorzystanej ochrony w wysokości 1/12 składki rocznej. Wszystkie możliwe przypadki zwrotu części składki przedstawia tabela.

Co trzeba zrobić po wypadku?

Jednak ubezpieczenia to też szkody. Szybkie przeprowadzenie likwidacji zależy przy tym równie często od ubezpieczyciela jak i od uczestników wypadku. Poprawne zgłoszenia, przygotowanie dokumentów oraz potwierdzanie ich w odpowiednim czasie przyspieszy na pewno cały proces.

Jeśli kierujący jest sprawcą ..

... zobowiązany jest przede wszystkim do pomocy ofiarom wypadku oraz przeprowadzenia wszelkich działań mających zapobiec powiększaniu się szkody. Jeśli są ofiary w ludziach lub wypadek jest poważny konieczne jest zawiadomienie policji. W wielu wypadkach nawet do prostszych spraw warto wezwać policję, by oszczędzić potem poszkodowanym (i sobie również) kłopotów związanych z próbami podważania przez ubezpieczyciela podejrzewającego "zmowę celem wyłudzenia" oświadczeń złożonych na miejscu zdarzenia.

Należy również udostępnić poszkodowanym informacje o własnym ubezpieczycielu oraz posiadanej polisie OC. Posiadacz pojazdu lub kierujący powinien też poinformować swojego ubezpieczyciela o zdarzeniu. Przy prośbie o potwierdzenie okoliczności wypadku należy tego dokonać możliwie najszybciej.

Przy okazji warto tutaj podkreślić, iż obecnie w przypadku ucieczki sprawcy z miejsca wypadku ubezpieczycielowi przysługuje od niego zwrot wypłaconego poszkodowanym odszkodowania tak samo jakby kierowca działał pod wpływem alkoholu.

Jeśli jesteśmy stroną poszkodowaną ...

ciążą na nas również pewne obowiązki. Przede wszystkim jest obowiązek pomocy innym poszkodowanym oraz ewentualnie samemu sprawcy.

Później, zgłaszając szkodę zakładowi ubezpieczeń sprawcy należy przedstawić posiadane dowody potwierdzające zaistnienie całego zdarzenia oraz ułatwić zakładowi ubezpieczeń ustalenie okoliczności wypadku i rozmiaru szkód. Jeśli zachodzą okoliczności dające towarzystwu prawo do regresu w stosunku do sprawcy (np. nie miał on uprawnień do prowadzenia pojazdu, kierował pod wpływem alkoholu, uciekł z miejsca wypadku) należy również udzielić pomocy zakładowi ubezpieczeń w dochodzeniu tych roszczeń.

Ubezpieczyciel sam obowiązany jest przeprowadzić (niezwłocznie po zawiadomieniu) odpowiednie postępowanie likwidacyjne oraz poinformować poszkodowanych jakie ewentualnie dodatkowe dokumenty będą niezbędne do wypłaty odszkodowania. Nie może się przy tym powoływać na fakt trwania procesu karnego jako na czynnik opóźniający likwidację o ile wina sprawcy nie budzi znaczących wątpliwości.

Niemniej jednak to poszkodowany powinien złożyć ostateczne roszczenie wskazujące na wysokość żądanego odszkodowania. Bez formalnego wskazania powodu i wysokości roszczenia zakład ubezpieczeń nie jest bowiem obowiązany do dotrzymania wskazanego w warunkach ubezpieczenia OC pojazdów terminu 30 dni na wypłatę odszkodowania.

Za co może zwrócić ubezpieczyciel?

Choć niestety z praktyką bywa w naszym kraju różnie to obowiązkowe ubezpieczenie OC pojazdów zostało pomyślane przede wszystkim jako gwarancja otrzymania odpowiedniego odszkodowania dla osób poszkodowanych.

Tak więc przede wszystkim OC działa kiedy:

• pojazd jest w ruchu,
• przy wsiadaniu i wysiadaniu,
• bezpośrednio przy załadowywaniu i rozładowywaniu pojazdu,
• podczas zatrzymania, postoju lub nawet garażowania.

Ponieważ jednak nie ma na świecie rzeczy idealnych i polisy OC mają swoje ograniczenia. Przede wszystkim zakład ubezpieczeń ogranicza swoją odpowiedzialność do wskazanej w polisie sumy gwarancyjnej. W tej chwili minimalna suma gwarancyjna wynosi 600 tysięcy euro. Oznacza to, że możemy spotkać kierowcę z wyższą sumą OC, ale na pewno nie będzie on miał sumy niższej (chyba, że nie będzie miał polisy w ogóle...).

Dodatkowo komunikacyjna polisa OC nie działa jeśli:

• szkodę na mieniu wyrządzono posiadaczowi pojazdu,
• szkoda powstała w ładunkach, przesyłkach, bagaży przewożonych za opłatą, chyba, że sprawcą był kierowca innego niż przewożący ładunek pojazdu,
• utracono gotówkę, biżuterię, papiery wartościowe, wszelkiego rodzaju dokumenty oraz zbiory filatelistyczne, numizmatyczne lub podobne,
• szkoda polega na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska naturalnego.

Odszkodowanie nie będzie również wypłacone jeśli łącznie nie przekracza 50% najniższego wynagrodzenia pracowników, ustalonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

A jeśli nie ma kto płacić?

Jeśli sprawca po prostu nie posiadał ubezpieczenia OC odszkodowanie wypłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. W tym wypadku poszkodowanemu przysługuje wypłata odszkodowania zarówno za szkody na osobie (np. koszty leczenia i / lub rehabilitacji) jak i za szkody w mieniu (np. rozbity samochód).

Jeśli sprawca jest nieznany odszkodowanie możemy uzyskać jedynie za szkody na osobie. Nie będą w tym wypadku pokryte przez UFG, czy też jakiegokolwiek ubezpieczyciela z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC, szkody w mieniu (tj. przede wszystkim rozbity samochód). Oczywiście mogą one być pokryte z polisy auto casco.

W obu wypadkach odpowiednie roszczenie należy składać do UFG za pośrednictwem dowolnego ubezpieczyciela prowadzącego OC pojazdów. Jego zakres będzie odpowiadać zakresowi roszczenia przy ustalonym sprawcy, tj. powinien przede wszystkim obejmować dowody potwierdzające zaistnienie całego zdarzenia oraz wskazanie rozmiaru szkód.

Kiedy można żądać zwrotu wypłaconego odszkodowania?

Zakład ubezpieczeń może domagać się od kierowcy będącego sprawcą wypadku zwrotu wypłaconego odszkodowania jeśli:

• wyrządził on szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo będąc pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub tzw. środków zastępczych,
• wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa,
• nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem (z wyjątkiem ratowania życia lub pościg za przestępcą),
• zbiegł on z miejsca zdarzenia.

Oczywiście również UFG ze swojej strony będzie domagał się zwrotu wypłaconego przez siebie odszkodowania od kierującego lub właściciela pojazdu w przypadku, gdy nie zawarto obowiązkowego ubezpieczenia OC.

Marcin z. Broda